4 phút 33 giây
Một ngày lất phất mưa tháng tám năm 1952, tại thành phố Woodstock ở tiểu bang New York có một buổi hòa nhạc giới thiệu sáng tác của nhạc sĩ, cũng vừa là một học giả về âm nhạc, John Cage. Trong chương trình có ghi một sáng tác mới của ông với tựa là 4’ 33”, Bốn phút ba mươi ba giây, sẽ do nhạc sĩ David Tudor độc tấu bằng piano.
Không phải thinh lặng mà là mọi âm thanh
Bài nhạc 4’ 33” gồm có ba phần (three movements).
Tudor bước lên sân khấu cúi chào khán giả. Ông ngồi xuống bên chiếc piano, lấy chiếc đồng hồ ra điều chỉnh lại và đặt trước mặt. Rồi Tudor nhẹ nhàng đóng lại nắp đàn, cẩn trọng nhìn bản nhạc, ngồi yên bất động. Sau 30 giây, ông mở nắp phím đàn lên, biểu hiệu cho phần thứ nhất chấm dứt.
Phần thứ hai. Tudor nhẹ nhàng khép lại nắp phím đàn trên chiếc piano. Ông cẩn trọng theo dõi tờ nhạc và ngồi yên không cử động trong 2 phút và 23 giây. Bên ngoài tiếng gió lộng thổi luồn vào những cánh cửa mở rộng ở cuối khán phòng, xen lẫn với tiếng mưa rơi tí tách trên mái nhà.
Phần thứ ba. Ông cẩn thận khép lại nắp đàn trên chiếc piano, chăm chú nhìn vào tờ nhạc và ngồi yên trong 1 phút và 40 giây. Thính giả bắt đầu thầm thì nói nhỏ với nhau, có người lộ vẽ khó chịu, có nhiều tiếng sột soạt vang lên trên những hàng ghế ngồi.
Sau buổi trình diễn ấy, tác phẩm 4’ 33” của ông John Cage đã bị các nhà phê bình âm nhạc chỉ trích khá nặng nề, họ đặt tên cho nó là “Đoản khúc câm lặng.”
Nhưng thật ra bài nhạc ấy không phải để diễn tả sự thinh lặng, mà nội dung của nó là bao gồm hết tất cả những âm thanh nào đang có mặt chung quanh trong lúc bài nhạc được trình diễn. Trong bài 4’ 33” cả tác giả và người nhạc sĩ đều hoàn toàn không có một tác động nào đến bài nhạc. Những âm thanh nào thính giả sẽ lắng nghe trong khi bài nhạc được trình diễn hoàn toàn nằm ngoài sự kiểm soát của tác giả và nhạc sĩ.
Rộng mở và bao gồm tất cả
"Ý định của bài nhạc ấy là mở rộng người nghe ra, tiếp xúc với tất cả những âm thanh nào đang có mặt chung quanh mình, và chấp nhận hết tất cả.
Đôi khi người ta thường có một trải nghiệm là, họ cảm thấy không có một cái gì chung quanh mà lại không có liên hệ đến mình. Và đó cũng là một trải nghiệm của sự thinh lặng.
Nhưng đến bây giờ tôi vẫn ngờ là nếu có ai thật sự hiểu được bài nhạc ấy..."
Một sự trôi chảy tự nhiên.
Âm nhạc là những âm thanh được sắp đặt theo một giai điệu hòa hợp nào đó. Nhưng ông John Cage cho rằng bất cứ âm thanh nào, dù tự nhiên và bất ngờ, cũng có thể là âm nhạc.
Tôi nghĩ bài nhạc 4’ 33” này cũng có thể gợi ý cho chúng ta về sự thực tập trên con đường tu học của mình. Có lẽ sự tu tập của ta cũng có thể được biểu hiện bằng một sự trôi chảy tự nhiên, chấp nhận hết mọi bất ngờ, mở rộng ra và cảm nhận hết tất cả, mà không cần phải theo một bài bản nhất định nào sẵn có hết.
Và thật ra, bây giờ và ở đây đang có đầy đủ hết tất cả, và có lẽ nó chỉ thiếu vắng mỗi sự có mặt của chính mình để lắng nghe và cảm nhận mà thôi...
Nguyễn Duy Nhiên
No comments:
Post a Comment