Monday, April 27, 2020

Hoa rơi vì nắm bắt

Hoa rơi vì nắm bắt

Thiền sư Ajhan Chah thường nói với những học trò của mình rằng, "Bốn Sự Thật Mầu Nhiệm của đức Phật dạy là như vầy: Đây là khổ, đây là nguyên nhân của khổ, đây là sự chấm dứt của khổ, và ngay bây giờ và ở đây là nơi mà ta chứng nghiệm được những điều ấy." Con đường giải thoát mầu nhiệm và đơn giản vậy thôi, ta không cần phải tìm cầu ở một nơi xa xôi nào khác.
Hiện tại không thể nắm bắt
Ngày nay chúng ta thường nghe nói mình phải biết sống trong hiện tại. Một nhà thơ của La Mã, Horace, dùng chữ "Carpe diem" có nghĩa là "Seize the day", nắm bắt ngày hôm nay, như là một phương cách sống hạnh phúc. Nhưng thật ra điều ấy cũng không được hoàn toàn chính xác lắm. Vì hiện tại đâu thể nào nắm bắt được, mà thật ra chúng ta chỉ cần buông bỏ những tìm cầu, thì tự nhiên mình sẽ trở về với hiện tại mà thôi.
    Tôi nghĩ, vấn đề không phải là "discover" mà là "uncover" hạnh phúc. Hạnh phúc có mặt không phải vì sự dụng công, nỗ lực của mình, mà nhờ biết buông bỏ để trở về và thấy rõ những gì đang xảy ra. Như lời nhắc nhở của ngài Ajhan Chah, phiền não của ta sẽ được chuyển hóa nhờ sự trải nghiệm những gì đang thật sự có mặt trong bây giờ và ở đây.
Nguyên nhân của kiết sử
Chúng ta thường nghĩ rằng những vấn đề và nguyên nhân mang lại cho ta khổ đau chúng nằm bên ngoài ta, hoàn toàn không tùy thuộc vào mình. Nhưng sự thật có phải là như vậy chăng? Trong Tương Ưng Bộ, bài kinh Kiết Sử (S.iv,281), có ghi như vầy:
    “Thưa quý thầy, ví như một con bò đực đen và con bò đực trắng được dính lại với nhau bởi một sợi dây hay một cái ách. Nếu có người nói: 'Con bò đen là kiết sử (fetter, shackle) cho con bò trắng, và con bò trắng là kiết sử cho con bò đen'. Nói như vậy có chơn chánh không?
    Thưa không, này hiền giả, con bò đen không phải là kiết sử của con bò trắng. Và con bò trắng cũng không phải là kiết sử của con bò đen. Do vì chúng bị dính bởi một sợi dây hay bởi một cái ách, ở đây chính cái ấy là kiết sử (fetter, shackle).”
    Con bò trắng khổ, và nó tin rằng nguyên nhân gây nên khổ đau cho nó chính là con bò đen kia. Nó muốn con bò đen kia cũng phải bước cùng nhịp với nó, đứng lại như nó, đi về cùng một hướng với nó, quẹo phải như nó. Nhưng thật ra khổ đau nằm ở nơi cái ách đã trói cột nó vào con bò đen, chứ nào đâu phải ở cách hành xử của con bò kia. 
    Cũng vậy, những gì xảy đến với ta tự chính nó không phải là phiền não, mà chính thái độ và cái chấp của ta mới là kiết sử, fetter, là nguyên nhân của khổ đau. Cái ách ấy tượng trưng cho những kỳ vọng, những mong cầu và ghét bỏ của mình, đối với hoàn cảnh chung quanh, những gì xảy ra, không chấp nhận cho sự việc được như nó là.
Hoa rơi vì nắm bắt
Cuộc sống tuy có nhiều phiền não, nhưng thật ra có lẽ cũng chỉ có một nguyên nhân mà thôi, đó là vì ta muốn sự việc được khác hơn như nó đang là. Nhưng trong cuộc đời, những gì đang có mặt thì chúng có mặt, những gì đang xảy ra thì chúng xảy ra. Và có lẽ phương cách hay nhất là ta hãy có mặt với chúng một cách trọn vẹn và trong sáng, vì khi ta thật sự có mặt thì những gì mình cần làm sẽ biểu hiện và xảy ra một cách tự nhiên mà thôi.
    Thiền sư Đạo Nguyên viết trong Chánh Pháp Nhãn Tạng, "Khi ta trở lại với nơi mình đang có mặt, con đường ta đi trong ngay giây phút này, thì sự tu tập sẽ xảy ra, nó sẽ ứng hợp tự nhiên với những vấn đề trước mắt. Vì nơi chốn này, con đường này, không lớn cũng không nhỏ, không là của ta và cũng không là của kẻ khác. Chúng không phải được mang sang từ quá khứ, mà chỉ đơn sơ khởi lên và hiện hữu trong ngay bây giờ và ở đây." 
    Và Đạo Nguyên viết tiếp, "Hoa chỉ rơi rụng khi ta muốn bám nắm vào chúng, và cỏ dại sẽ mọc đầy chỉ khi nào ta ghét bỏ chúng mà thôi."
    Khi bước chân vào con đường tu học, chúng ta cũng mong cho mình có được an lạc, hay là vượt thoát được những khó khăn trong cuộc sống. Và ta cứ nghĩ mình cần phải cô gắng để đạt được một trạng thái gì, hay loại trừ một điều nào đó. Nhưng nhiều khi chính vì những nỗ lực ấy mà đã tạo nên bao nhiêu những bất an và khổ đau không cần thiết. Sự tu học thật ra để giúp cho ta có một cái nhìn trọn vẹn và rõ ràng về thực tại hơn.
Vô tình tiếp liễu, liễu xanh um
Có những buổi sáng tôi bước lên những bậc thềm trên con đường vào sở làm nằm thật bình yên dưới nắng sớm. Con đường buổi trưa ở nơi này quanh co và thênh thang giữa hai hàng cây cao rợp bóng, che mát mỗi bước chân đi. Căn phòng tôi ngồi có một khung cửa sổ lớn nhìn ra một không gian xanh mát. Hạnh phúc có mặt tự nhiên hơn mình nghĩ.
    Trong cuộc đời ta hãy làm những gì cần làm để mang lại hạnh phúc cho mình và người chung quanh. Nhưng ta cũng nhớ rằng, khổ đau và trói buộc không phải do những việc xảy đến, mà do ở thái độ và cái chấp của mình. Nếu như ta đừng muốn nắm bắt thì hoa sẽ không bao giờ rơi rụng, và nếu mình không cố tình loại bỏ thì cỏ dại cũng đâu sẽ mọc đầy!
Cố ý trồng hoa hoa nở muộn. 
Vô tình tiếp liễu, liễu xanh um
Bùi Giáng
    Nhưng bạn cũng đừng nghĩ điều ấy có nghĩa là ta không cần làm gì hết khi tiếp xúc với những hoàn cảnh khó khăn, cứ để mặc chúng lôi kéo mình đi! Vấn đề là ta có tỉnh lặng đủ để biết rõ mình cần phải làm gì chăng. Chúng ta bao giờ cũng muốn sửa đổi hoàn cảnh, nhưng mình có thật sự thấy được những gì đang cần sự sửa đổi không? Muốn có hành động đúng, lời nói đúng, suy nghĩ đúng, hành xử đúng, đức Phậy dạy, trước hết chúng ta cần phải có một cái thấy cho đúng.
    Thấy được nguyên nhân khổ đau, kiết sử, của mình cũng là bước đầu của một cái thấy chân chánh. Mà khi thấy được rồi thì những gì mình cần làm để có một hạnh phúc, sẽ biểu hiện ra một cách rất tự nhiên thôi.
Nguyễn Duy Nhiên
free hit counter

No comments: