hòa điệu
Trong khi tôi vừa quẹo vào bãi đậu xe của bệnh viện, trên bầu trời chợt có hàng trăm con vịt trời bay ngang qua. Chúng bay thật cao, tôi không hề nghe tiếng kêu gọi đàn của chúng. Ðiều đầu tiên tôi nhận thấy là rõ ràng chúng biết chúng đang đi về đâu. Chúng bay về hướng Tây Bắc, và nhiều đến nỗi đội hình của chúng kéo dài đến tận phía Ðông, khi ánh sáng bình minh của tháng mười một rạng rỡ phía chân trời.
Nhìn con vịt trời đầu tiên bay ngang qua, cảm xúc vì vẻ đẹp quý phái của chúng, tôi lấy giấy bút trong xe ra, vội vã ghi lại đội hình của chúng bằng cái nhìn và nét vẽ vụng về của tôi. Vài nét bút vội vàng cũng là đủ... chút nữa thôi chúng sẽ biến mất khỏi bầu trời.
Hàng trăm con vịt trời bay theo đội hình chữ V, nhưng có nhiều con khác bay theo một sự sắp xếp phức tạp hơn. Ðường bay của chúng hạ xuống thấp rồi lại cất lên cao trong một sự hòa điệu rất duyên dáng, giống như một tấm vải lụa uốn mình trong gió.
Rõ ràng là những con vịt trời có truyền thông với nhau. Vì hình như mỗi con đều biết rõ vị trí của nó, thuộc nơi đâu và phải ở nơi nào trong đội hình phức tạp và biến đổi thường xuyên ấy.
Toàn vẹn trong sự bất toàn
Tôi cảm thấy mình rất may mắn được chứng kiến hình ảnh ấy. Giây phút này là một món quà rất quý báu. Tôi đã được phép nhìn thấy và được chia sẻ một cái gì tôi biết rất là quan trọng, không phải là lúc nào ai cũng có được. Một phần là sự hoang dã của chúng, một phần là sự hòa điệu, trật tự và vẻ đẹp mà chúng biểu hiện.
Trong khi đứng nhìn hành trình ấy, kinh nghiệm thông thường của tôi về thời gian chợt như dừng hẳn lại. Cách sắp xếp của những con vịt trời, mà các nhà khoa học gia thường gọi là "hỗn loạn", cũng giống như sự hình thành của những khối mây hoặc hình dáng của cây cối. Nơi đó có một trật tự. Bên trong tuy tàng chứa một sự vô trật tự, nhưng cũng lại là một cách rất có trật tự.
Ðối với tôi thì hình ảnh đó là một món quà tặng rất kỳ diệu và nhiệm mầu. Ngày hôm nay, trong khi đi đến sở làm, thiên nhiên đã biểu lộ cho tôi thấy tính tự nhiên của vạn vật, trong một lãnh vực nhỏ bé. Nhắc cho tôi nhớ rằng cái biết của con người không có là bao, và chúng ta lại ít khi nào biết tán thưởng sự hòa hợp trong vạn vật, hoặc là có thể nhận diện được chúng.
Hãy giữ gìn sự hoà điệu chung quanh ta, và trong ta
Chiều nay, về nhà mở đọc tờ báo hằng ngày, tôi nhận thấy cái hậu quả tàn khốc của việc đốn cây, khai thác những khu rừng già trên vùng cao nguyên ở miền nam Phi Luật Tân. Hậu quả ấy đã hiển lộ khi trận bão dữ đi ngang qua vào cuối năm 1991, khi vùng đất trơ trọi, không còn khả năng giữ nước lại, đã để mặc cho một khối lượng nước lớn gấp bốn lần bình thường, đổ tràn ngập xuống vùng đồng bằng, làm chết đuối hàng ngàn người dân nghèo.
Bạn đừng bao giờ nói rằng: "Tại nó xảy ra như vậy!" Vấn đề là nhiều khi chúng ta không dám chấp nhận trách nhiệm của mình ở trong đó. Khinh thường sự hòa hợp của thiên nhiên là một sự liều lĩnh lớn!
Tính chất hòa điệu của thiên nhiên bao giờ cũng có mặt ở chung quanh ta và trong ta. Ý thức được việc ấy sẽ mang lại cho ta một hạnh phúc lớn. Nhưng thường thì ta chỉ biết tán thưởng khi nó không còn nữa, hoặc chỉ là trong ký ức mà thôi. Như cơ thể ta chẳng hạn, nếu mọi việc đều bình thường, ta sẽ không bao giờ để ý đến. Không nhức đầu, ít khi nào là một vấn đề để ta chú tâm. Những khả năng như đi, đứng, nhìn, nghe, suy nghĩ... thường thì chúng ít cần đến sự săn sóc của ta, vì vậy chúng thường bị nhòa lẫn vào trong một sự sống tự động, máy móc và vô ý thức.
Chỉ có sự đau đớn, sợ hãi hoặc mất mát mới có thể đánh thức ta dậy, và mang ta trở về với thực tại. Nhưng đến chừng ấy thì không dễ gì ta còn có thể nhận thấy được sự hòa hợp nữa! Không khéo ta còn lại bị lôi cuốn theo sự động loạn, nó như một dòng suối chảy xiết, như một thác nước đổ, một chặn đường gian nan trong dòng sông của cuộc sống. Cũng như một người nào đó nói: "Bạn không biết trân quý những gì mình đang có, trừ khi bạn đã đánh mất nó đi."
Khi tôi bước xuống xe, trong lòng tôi cúi đầu cảm tạ những người khách lữ hành trên cao ấy, vì đã mang lại cho vùng trời của một bệnh viện văn minh và hiện đại này, một liều thuốc tươi mát của miền thiên nhiên hoang dã.
Jon Kabat-Zinn
Duy Nhiên dịch
