vụn vỡ muôn trăng sao

vụn vỡ muôn trăng sao

---

Mark Epstein, là một nhà phân tâm học, psychotherapist, và cũng là tác giả của quyển Thoughts without a Thinker có chia sẻ một kinh nghiệm tu học của ông như sau.

    Trong hơn 30 năm qua, mỗi năm ông đều cố gắng đi tham dự một khóa tu nhiều ngày.  Và ông cũng giữ một quyển nhật ký, ghi lại những trải nghiệm và khám phá của mình có được trong mỗi khóa tu.  Gần đây, ông có dịp đọc lại những gì mình đã ghi chép trong quyển nhật ký ấy. 

    Ông ngạc nhiên và khám phá ra một điều này, là tuy mỗi khóa tu ông ghi lại những trải nghiệm khác nhau, nhưng thật ra chúng chỉ trình bày một sự thật duy nhất mà thôi, đó là “Những gì ta kinh nghiệm, hoàn cảnh nào ta đối diện, chúng không là quan trọng. Nhưng điều quan trọng là cách ta phản ứng, và thái độ của ta tiếp nhận chúng như thế nào.”

    Tôi thấy, ngày nay dường như sự tu tập của chúng ta chú trọng nhiều về vấn đề chuyển hóa bằng cách tìm cách thay đổi hay chọn một phương pháp thực tập, để giúp mình trở thành một cái gì đó khác hơn.  Thật ra bạn biết không, đó cũng là một điều tốt, nhưng chúng ta cũng có thể vô tình chỉ làm mới và đẹp hơn thêm một cái tôi xưa cũ của mình, thay vì là nhìn thấy rõ được bản chất trung thực của chính nó.

Thái độ chánh niệm và tỉnh giác

Ông Mark Epstein chia sẻ rằng những ngày mới bắt đầu tu học, ông cho rằng trước khi có thể đối diện và tiếp xúc với khổ đau, chúng ta cần phải rèn luyện cho mình có được một cái tôi hạnh phúc và vững vàng trước cái đã. Nhưng bây giờ, sau nhiều năm thiền tập, ông hiểu rằng quan niệm ấy rất là sai lạc.

    Ông có một người bạn sang Ấn độ tu học theo truyền thống ở rừng (forest tradition) trong nhiều năm, và anh ta cũng có chia sẻ một kinh nghiệm tương tự. Vài năm sau khi vị Thầy của mình qua đời, người bạn ấy trở lại Ấn độ và đến thăm nhà của người sư huynh, vị đệ tử lớn của Thầy mình.

    Một hôm, người sư huynh bảo anh, “Tôi muốn cho anh xem cái này. Thầy đã để lại cho tôi một vật này.” Lẽ dĩ nhiên là anh bạn rất vui mừng, bất cứ một dấu tích nào của Thầy mình cũng là châu báu đối với anh. Người sư huynh già bước lại, mở một cánh cửa gỗ cũ kỹ, vang tiếng kêu cót két, ông ta cúi xuống lấy một vật nằm ở ngăn dưới cùng. Vật ấy được quấn trong một miếng vải dơ cũ. “Anh có thấy không?” Ông ta hỏi. “Không! Thấy gì?” anh ta thắc mắc đáp. Người đệ tử già mở miếng vải quấn ra, bên trong là một chiếc ấm nước bằng nhôm cũ kỹ và móp méo. Một loại ấm nước tầm thường mà bất cứ trong nhà nào ở Ấn độ cũng đều có.

    Nhìn thẳng sâu vào mắt anh bạn, ông ta nói “Thầy trao cho tôi vật này trước khi Ngài ra đi. Anh có thấy không?” Người bạn lại càng thắc mắc, trả lời, “Không. Tôi thật không thấy gì hết.” Ánh mắt của vị đệ tử già lại càng trở nên mãnh liệt và bừng sáng hơn, ông nói “Ta không cần phải đánh bóng nó. Ta không hề cần phải đánh bóng nó!”

    Người bạn tôi đã học được một bài học thật quý giá. Chúng ta không cần phải tôi luyện hay chuyển hóa theo một sự mong cầu hay tưởng tượng nào đó của mình. Tu tập không phải là một hình thức self-enhancement. Ta chỉ cần thấy rõ và tiếp nhận mình một cách trọn vẹn, với một tình thương lớn.  Dầu hoàn cảnh của ta có như thế nào đi nữa, nó bao giờ cũng là một thực tại tròn đầy.

    Một cái thấy trong sáng sẽ chuyển đổi tâm thức của ta, mà không cần phải thay đổi hoàn cảnh hay bất cứ một cái gì khác.  Trong đạo Phật cái thấy ấy là chánh niệm (mindfulness) và tỉnh giác (clear comprehension), cái thấy ấy giúp cho năng lượng trong sáng, tĩnh lặng và hạnh phúc trong ta biểu hiện ra một cách tự nhiên.

Thấy rõ chứ không phải để muốn thay đổi

Trong những khóa tu chúng ta thường nghe nói nhiều về việc an trú trong giờ phút hiện tại.  Nhưng tôi thấy ta cũng có thể dễ hiểu lầm về thế nào là “an trú”.

    Ta có thể ngồi yên nơi đây, hoặc đặt những bước chân thảnh thơi trên một con đường đất đẹp bên hồ nước trong, có hoa vàng và nắng ấm. Nhưng liệu mình có thể ngồi yên trong phòng bệnh chờ nghe tin của người thân không?  Hay ta có thể mỉm cười an lạc khi nghe tiếng chuông điện thoại reo giữa đêm khuya?

    Và giả sử như giờ phút này không có gì là đau khổ cả, chỉ là một thực tại bình thường thôi, liệu ta có khả năng an trú trong hiện tại được không? Hay ta cũng sống theo thói quen của mình, quẩn quanh theo những tập khí xưa, và rồi trách cho hoàn cảnh chung quanh? Thật ra, vấn đề đâu phải là hiện tại này đang như thế nào, mà vấn đề là ta tiếp nhận chúng ra sao.

    An trú chỉ có nghĩa là ta biết trở về có mặt với những gì đang xảy ra, và thấy được thực tại này bao giờ cũng đang đầy đủ và tự nhiên.

Là hài lòng với nơi này

Tôi nhớ một bài thơ của bà Mary Oliver, một thi sĩ nổi tiếng từng được trúng giải thưởng Pulitzer Prize về văn chương,

Tự tánh của đá

Là hài lòng với nơi này

Tự tánh của nước

Là đi về một nơi khác

Bất cứ nơi nào ta nhìn

Tiếng róc rách ngọt ngào nhưng trầm lắng

Của nước nhào lộn tuôn chảy về nơi xa

Bất cứ nơi nào ta nhìn

Đá tảng, nằm yên dưới nắng mới

Hoặc dâng mình cho những cành dây leo óng lá vàng

Nhưng bản chất của ta lại không thấy được rằng

Cuộc sống này rất đẹp.

Ta chọn đứng trong bóng tối,

Dưới một bầu trời vụn vỡ đầy trăng sao

Hay trong một ngày trưa, giữa ngàn tia nắng muôn màu

Và bức xúc tự hỏi rằng

Nó có nghĩa gì, khi bảo rằng cuộc sống này là đẹp?

Nó có nghĩa gì?

    Mà thật ra tôi không nghĩ bản chất của chúng ta là chọn đứng trong bóng tối, và không thấy được ngàn tia nắng đẹp muôn màu.  Nhưng vì chúng ta có tập quán, thói quen hay mong cầu và phản ứng theo cái tôi của mình, nên ta đánh mất thực tại và cứ lang thang đi tìm một cái gì đó khác xa xôi.

    Bạn biết không, tôi nghĩ nhờ có thái độ thấy ra ấy mà ta không đánh mất đi thực tại này. Trên hành trình của sự sống, dầu con đường ta đi là ở đoạn nào, khúc quanh nào, mỗi bước chân đều có thể buông thả và tròn đầy như nhau. Và bạn đừng nghĩ rằng tôi muốn nói là ta cứ buông xuôi và không cần phải làm gì hết, nhưng như ông Epstein chia sẻ “kinh nghiệm của ta, hoàn cảnh nào ta đối diện, chúng không là quan trọng. Nhưng điều quan trọng là cách phản ứng, và thái độ của ta tiếp xử chúng như thế nào”…

    Tự tánh của đá là hài lòng với nơi này, và tự tánh của nước là đi về một nơi khác. Và tự tánh của ta là thấy được bầu trời đêm thênh thang vụn vỡ muôn trăng sao, hay sáng hôm nay, với ngàn tia nắng ấm muôn màu…

nguyễn duy nhiên